Kosmasa Kronika Czechów przeł Maria Wojciechowska 1968 (2004)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.135-161.13P.Ovidi Nasonis Metamorphoseon libri XV - - recensuit -- H.Magnus (1914), s.110,ks.III, w.415. 13914Kosmas powtarza dosł.w, l, Epody XV Horacego: Nox erat et coelo fulgebat lunasereno.15Horacy, Listy, ks.II, list 2, w.214.16Ibidem, ks.I, list 6, w.27.17Większość historyków przyjmuje, że chociaż podana przez Kosmasa data chrztuBorzywoja jest błędna, to sam fakt przyjęcia chrztu w obrządku słowiańskim z rąk św.Metodego jest prawdop.Poszczególni badacze różnie umieszczają tę datę w obrębie lat 869-885, tj.arcybiskupiej działalności Metodego po powrocie z Rzymu i śmierci tam jego brataKonstantyna-Cyryla (869) - aż do śmierci Metodego (885).Aącząc chrzest Borzywoja zpanowaniem Zwiętopełka przyjmowano datę "po r.873".(B.Bretholz, Geschichts Bohmensund Mehrens bis zum Aussterben der Premysliden (1306), Munchen und Leipzig 1912, cyt.Dalej Bretholz, Geschichte, s.77), najczęściej za historykami z końca XVIII i pocz.XIX w.(F.Palacky, Wilrdigung, s.26), na r.864 (jeszcze Pekar, w: Nejstarsi kronika ceska,(Praha 1903, s.32, przyp.l), albo ostrożniej, między r.874 a 885, V.Novotny, Ceske dejiny.Icz.l: Od nejstarsich dób do smrti knizele Oldficha, Praha 1912, (cyt.dalej Novotny, C.d.1/1),s.384, przyp.2, s.145 i 385.Ostatnio R.Turek, (Cechy na usvite dejin, 1963, s.145) zanajprawdop.datę chrztu Borzywoja uważa przełom lat 869/870, koniec panowaniaRościsława.18W tekście łac.: Quia luca latine pratum dicitur; Kosmas tłumaczy na łac.czeski wyraz"luka" chcąc wyjaśnić pochodzenie nazwy Luczane.19Włościsław w swojej mowie obiecuje uczynić to czeskim matkom, a Tyro (I, 10)ostrzega czeskich rycerzy, że gdy nie będą walczyć mężnie, taki los spotka ich żony i dzieci.Okrutni zwycięzcy hańbili żony zwyciężonych, piętnując je jedną z kar za niewiernośćstosowaną wobec kobiet w starosłowiańskim prawie rodowym.Pamięć o takiej karzezachowała się długo i w krakowskim środowisku duchownym.W pózniejszej o około 100 latod Kosmasa Kronice Polaków Kadłubka czytamy (II, 20), że w ten sposób Bolesław Zmiałykarał żony, które nie dotrzymały wierności jego rycerzom, towarzyszącym mu w długoletnichwyprawach, mimo że ich mężowie im przebaczyli.M.in.i za to gromił króla bp krakowskiStanisław Szczepanowski, jego przeciwnik polityczny, skazany przez niego na śmierć przezobcięcie członków.Jako dowód okrucieństwa Bolesława przytacza ten sposób karanianiewiernych żon bulla kanonizacyjna św.Stanisława.Za Kadłubkiem powtarza ten ustępKronika Wielkopolska.O dłuższym jeszcze utrzymywaniu się pamięci o tym fakcie wświadomości środowiska świadczy przechowany w Państwowych Zbiorach Sztuki na Waweluobraz szkoły krakowskiej z końca XV w."Zw.Stanisław napomina Bolesława Zmiałego", wktórym na pierwszym planie namalowano scenę przykładania szczeniąt do piersi dwóchniewiernych żon.Por.MPH II, s.296 i 488; A.Theiner, Vetera Monumenta Poloniae etLithuaniae - ex tabulariis Vaticanis I (1860), nr CXII, s.54; Kronika Wielkopolska tłum.K.Abgarowicz, wstęp i komentarze B.K�rbisówna, Warszawa 1965, s.84; M.Plezia, OdArystotelesa do Złotej Legendy, 1958, s.306-313; Z zagadnień pierwotnego prawamałżeńskiego w Polsce, {Interpretacja Kroniki Kadłubka II 20); Archeologia 3 (1949) 1952;tenże, Złota Legenda, tab.LVIII po s.368 i s.763.20P.Vergili, Maronisii Opera recensuit, commentariolo et indice instruxit, S.Colombo(1932), s.195; Aeneidos Liber secundus w.354, "una salus victis nullam sperare salutem".Kosmas zepsuł rytm wiersza dodając erat: una salus erat victis nullam sperare salutem.21Słowo tiro znaczy młodzieniec, nowy żołnierz, nowicjusz; imię Tyra nosił drużynnikBolesława I.Por.przyp.23 do ks.I.22Por.przyp.19 do ks.I.23Opowieść o walce Czechów z Aączanami długo datowano na w.IX, zgodnie z prawdop.czasem, na jaki mogło przypaść panowanie legendarnego Neklana., Pierwszy Tille,Kristianuy a Kosmuy Premysi H (1918), wyraził przypuszczenie, że walka ta odbyła się za 140Bolesława I, w pierwszej pół.X w.Potwierdziły to wyniki badań archeologicznych,wykazujące w zniszczonym grodzie Aączan Włościsławiu typy ceramiki z X w.Z punktuwidzenia etnograficznego analizował ten przekaz V.Karbusicky, (%7łanroya podstata adatowani lucke valky v Kosmove kronice, Cesky lid 50 (1963), nr 5, s.292-304).Przypuszczaon, że Kosmas wykorzystał śpiewany w środowisku dworskim i drużynnym epos bohaterski owalce z Aączanami w drugiej ćwierci X w.Sądzi też, że o tej walce opowiada saski kronikarzWidukind notując, co zaszło zaraz po śmierci króla niemieckiego Henryka I, a więc w r.936.Widukind pisze, że Bolesław I zwyciężył "sąsiedniego królika", którego się bał, bo on"słuchał Sasów", a ci go wspomagali (II, 3) - zgładził go i zniszczył jego ród.Autor zwracateż uwagę na drużynnika Bolesława I imieniem Tiro, wymienionego w spisanej ok.r.940starosłowiańskiej legendzie o św.Wacławie.Jest możliwe, że swoją opowieść oparł Kosmasna przekazie tradycji plemiennej, przechowanej w pieśni.%7łe o wojnach i bohaterach śpiewaliw swoim języku także słowiańscy rycerze, świadczą o tym aż trzy pieśni wojówKrzywoustego, przekazane po łacinie przez Galla (I, 16; II, 28; III, 10).O innych hipotezachdot.sąsiedniego królika zob.R.Turek, Cechy na usvite dejin, s.289 i tenże,Die fruhmittelalterlichen Stammegebiete in B�hmen, Praha 1957, s.97.24Por.przyp.19 do ks.I [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki