Catherine Merridale Wojna Iwana, Armia Czerwona 1939 1945 (2007)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Własne wspomnienia, te prawdziwe,zaczęły wyglądać dziwnie, niczym fragmenty kolorowego obrazu naklejone na czarno-biały.Niektóre zresztą wciąż tak wyglądają.W 2002 roku Ilja Niemanow borykał się zewspomnieniem własnej reakcji na ciężką ranę, jaką odniósł w 1943 roku.Niemiecki pociskrozerwał mu prawy bok i w pierwszej chwili Niemanow pomyślał: To już koniec".Ale przezgłowę przeleciały mu też inne myśli. Pamiętam, że zanim jeszcze zaczęła się wojna, mojamatka mówiła, że nie zabiją mnie, ale stracę rękę - wspominał.- A potem, podczas walk, wjednym ze schronów kolega wyjaśnił mi, że jeśli dostanie się w rękę, trzeba się upierać przyprzyszyciu palców, ponieważ jeśli to się uda, a wciąż będą tam nerwy, można uratować całądłoń"7.Te myśli nawiedzały go, gdy krwawił na ziemię, czekając na ratunek lub śmierć.Jednakprzesądy nie stanowiły części oficjalnej historii radzieckiej wojny, takie osobiste wspomnieniazaś niezwykle trudno było wydobyć, gdy operacje postępowały, a co dopiero, gdy sięskończyły.Ambicje cenzorów były zdumiewające.Niemanow przypomniał mi o innym wypadku,bardziej obrazowym niż jego opowieść.W styczniu 1943 roku została przerwana blokadaLeningradu.Miasto wciąż narażone było na niemiecki ostrzał, wciąż okrążone, ale terazkonwoje z lekarstwami, paliwem i mąką docierały koleją tam, dokąd wcześniej wiodła krucha -i sezonowa - droga przez zamarznięte jezioro Aadoga.Kolejny rok minął, nim Leningrad zostałcałkowicie oswobodzony, jednak zrozpaczeni pozostali przy życiu mieszkańcy wreszciepoczuli ulgę.Chwila aż prosiła się o refleksję, żałobę i jakieś ciche ceremonie, lecz dla ludziStalina było to propagandowe pole minowe.Nie chcieli zwracać uwagi na fakt, że Rosjaniezostali porzuceni i skazani na śmierć głodową, a zakaz dyskusji na ten temat dosięgnął też armii.Wiosną 1943 roku żołnierzprzydzielony do jednostki Niemanowa z Frontu Wołchowskiego koło Leningradu próbowałopisać oblężenie nowym kolegom, ale zniknął, aresztowany. Wspomniał o głodzie - zapamiętałNiema-now. O czymś takim nie powinniśmy słuchać".Olga Bergholc, poetka leningradzkiej blokady, odkryła to samo, gdy pod koniec 1942 rokuodwiedziła Moskwę, by przekazać przez radio swe refleksje na temat oblężenia. Przekonałam się,że nic tu nie wiedzą o Leningradzie - napisała do rodziny.- Nikt nie ma zielonego pojęcia, przezco przechodzi miasto.Powiadają, że lenin-gradczycy są bohaterami, ale nie wiedzą, na czym polegato bohaterstwo.Nie wiedzą, że głodujemy, nie wiedzą, że ludzie umierają z głodu.(.) Niemogłam otworzyć ust w radiu, ponieważ powiedzieli mi: �Możecie mówić o wszystkim, ależadnych wzmianek o głodzie.%7ładnych, żadnych.O odwadze, o heroizmie leningrad-czyków, botego nam trzeba.(.) Ale ani słowa o głodzie�"8.Jak zwykle w surrealistycznym radzieckim świecie, ludzi proszono, żeby mówili jedno, żebypodpisywali się publicznie pod jedną wersją, podczas gdy w rzeczywistości myśleli, przynajmniejczęściowo, co innego.Armia Czerwona, wybawicielka ludzi, stała się głównym obiektem mitów.Gdzieś w Sowinformbiurze powstał zestaw stereotypowych klisz propagandowych szlachetnegowojownika, odważnego syna Rosji, buntowniczego partyzanta.Dobrano prawdziwych ludzi, byreprezentowali poszczególne typy, gdyż przykładów bohaterstwa nie brakowało, jednak ZojaKosmode-mianska, zamęczona partyzantka, czy Wasilij Zajcew, stalingradzki snajper, stali sięideałami równie inspirującymi i popularnymi a także typowymi - jak gwiazdy sportu czyświęci.Wśród czerwo-noarmistów typem herosa niemal zawsze byli snajperzy, lotnicy lubczłonkowie skazanych na zagładę załóg czołgów.Byli stosunkowo wykształceni i sympatyzowali zpartią, tak więc - jeśli jeszcze żyli, gdy nadeszła sława - zachowywali się odpowiednio podczaspublicznych wystąpień.Chociaż prasa typowała na gwiazdy dziesiątki szeregowców, styl i wartościreprezentowane przez tych ludzi przypominały zachowanie oficerów, a z pewnością komunistów.Kulturę szeregowców, mroczny świat prawdziwych żołnierzy, spychano na margines.%7łołnierze dostosowywali się do tych podwójnych standardów.Wydawało się, że mieli conajmniej dwie kultury: oficjalną, która obejmowała wszystko, co pozwalano im robić przedoficerami i dziennikarzami, oraz ukrytą, niemal plemienną kulturę wódki, machorki,melodyjnych powiedzeń spontanicznych wierszyków zwanych czastuszkami i prostychchłopskich żartów.Dawid Sa-mojłow, który obserwował żołnierzy okiem poety, podsumowałtę elastyczność.W obecności oficera, napisał, rosyjski żołnierz staje się karny i małomówny".Być może brakowało wspólnego języka mogącego zjednoczyć dowódcę i żołnierza pomimoróżnicy ideologii i rang; może też nie było wiele do powiedzenia.Z pewnością brakowało czasuna gadanie podczas bitwy, gdy jak mówił Samoj-łow - milczący szeregowiec mógł się okazać bohaterem".Znaczący był też sposób jego umierania. Nie porzuci kolegi w opałach napisałSamojłow.- Umiera po męsku i fachowo, jakby to było jego rzemiosło".Jednak posłuszeństwoi stres miały swoją cenę.Kiedy oficerowie znikali z pola widzenia, ten sam żołnierz, zauważałSamojłow, staje się płaczliwy i obelżywy.Przechwala się i grozi.Gotów jest zaatakowaćcokolwiek i bez powodu rzucić się do bitki".Nie wynikało to tylko z nieokrzesania. Tadrażliwość - dodaje Samojłow - dowodzi, że życie żołnierza jest dla niego ciężarem"9.W 1943 roku armia walczyła od dwóch lat, a niemal każdy jej szczebel poniżej najwyższegodowództwa zdominowali rekruci, któ-ych kariery wojskowe zaczęły się w chwili niemieckiegoataku.Przepaść między oficerami a żołnierzami zmniejszała się.Nikt nie wątpił we wspólnąsprawę, dla której wszyscy pracowali, a jedność nteresów miała kluczowe znaczenie dla morale.Lepsi młodzi ofi-;erowie, w tym Samojłow, próbowali spotkać się z ludzmi w pół Irogi,zamiast ukrywać się za przywilejami.Chociaż miał prawo do )sobnych racji i prywatnej kwatery,Lew Lwowicz jadał z żołnierza-ni swego pułku, dzieląc z nimi cienką zupę i kaszę gryczaną,zwaną >rzez wszystkich szrapnelem.Młodszemu oficerowi, takiemu jak on, łatwiej było się zaprzy-aznić z żołnierzami, gdyż natym etapie wojny różnica doświad-zeń między nimi niemal się zatarła.Armia Czerwona z1941 roku trawie zniknęła.Dwudziestosześcioletni porucznik, z głową pełnąrad wuja, który służył za Mikołaja II, zamierzał dodawać otuchy młodzieży i wiekowymrezerwistom, a nie cynicznym weteranom.Aatwiejsze stało się też zapamiętanie nazwisk, ponieważjego oddział nigdy nie był kompletny.Jako porucznik Lwowicz powinien dowodzić 120piechurami, ale rzadko miał ich więcej niż 60.Zawsze brakowało rekrutów i rezerw, byuzupełniać jednostki Armii Czerwonej do pełnego stanu [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki