Porebowicz Sw.Franciszek

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W jej cie�płych powiewach ożywiła się sztuka i z ponurej, bizantyj�skiej martwoty Bóstwo chrzęści ańskie, uczłowieczone rado�ścią i bólem, wstało żywe, zmysłowi ludzkiemu przystępne.Rdzeniem idei św.Franciszka było uczucie: w jego wierze,w jego kazaniu, w jego pojmowaniu natury, w jego etyceuczucie jest dzwignią, jest ostatnią instancyą.Natura pogo�dzona z religią odtąd dostarcza artyście nowych żywiołów;Chrystus -człowiek, Matka boska radosna i bolesna zbliżająsię do pojęcia prostaczków.�Odrodzenie sztuki włoskiej,lub, lepiej mówiąc, nowo-chrześciańskiej, naprawdę zaczynasię w X III w.; od Giotta do Rafaela przedstawia jednolity,logiczny rozwój, któremu za podstawę służy jednolity po�gląd światowy i religijny.Dzieje się to mianowicie w są�siadującej z Umbryą Toskanie.Siła żywotna sztuki toskań- 121 skipj, objawionej za podnietą Franciszka z Assyżu, spoczy�wa w silnem poczuciu indywidua]nem natury, występują-cem samodzielnie i samoczynnie.Co antyki przydały te�mu rozwojowi, jest tylko formalną wskazówką i praktyeznempouczeniem.Liczni natchnieni mnisi ponieśli w świat no�we chrześciaństwo Franciszka; oznajmiły je kazania, pieśni,pisma ludowe, dzieła teologiczne i filozoficzne.Trzej wy�bitni mężowie: Antoni Padewski, mówca ludowy; Bonawen�tura, mistyk-myśliciel; Jacopone, natchniony poeta bożystali się we Włoszech najprzedniejszymi apostołami myślifranciszkańskiej.Pieśni Jacopone go były tak popular�ne jak Medytacye o życi u Chrystusa Bonawen�tury; najsilniej jednak działały kazania.Podobnie jak nie�gdyś sztukę grecką, tak obecnie nową sztukę plastyczną po�przedza sztuka poezyi słowa.� �%).Z kazań św.Franciszka i jego uczniów, niestety, niedochowało się żadne; nawet w dziełach św.Antoniego Pa�dewskiego kazania wyglądają dziś inaczej, niż musiałybrzmieć, kiedy dla ich słuehauia w Padwie zbiegało się30,000 ludzi! Liczniej dochowały się kazania Franciszka�nów niemieckich; z ich żywego, namiętnego, jaskrawo bar�wnego, malowniczego stylu możemy nabrać wyobrażeniao charakterze ogólnym kazań franciszkańskich.Celująw tym względzie kazania brata Bertholda z Ratysbony a).Dzieła św.Bonawentury, mianowicie %7ływot Sw.Franci szka i Medytacye ożyci u Chrystusa,służyły za zródło zarówno malarstwu jak poezyi X III w.Monumentalne freski Giotta w górnym kościele św.Fran -ciszka w Assyżu interpretują legendę o świętym: Uczczeniemłodzieńczego Franciszka, któremu pewien mąż z Assyżuściele płaszcz pod nogi; Franciszek przyodziewa ubogiego') Thodc: 1.uit., sir.72 73.a) W yjątki u Thodego, str.388 i na-st. 122szlachcica; Scena wydziedziczenia w pałacu biskupim;Wizya papieża Innocentego: Kościół lateraneński chylącysię i podpierany ramieniem Franciszka; Wizya wozu ogni�stego, którą mieli bracia w Rivo Torto; Wygnanie demo�nów z Arezzo (Zwięty miał przybyć do Arezzo w czasie,kiedy w mieście wrzały walki stronnictw.Stojąc przedmiastem, ujrzał polatującą nad niem gromadę czartów; na�tychmiast posłał brata Sylwestra z rozkazem, aby ustąpili -i tak się stało); inny fresk przedstawia Franciszka przedSułtanem; inny wizyą Krzyża (Bracia mieli raz widzenie,jak Franciszek unosił się w powietrzu, z rękoma rozłożone-nai, otoczony lśniącym obłokiem); Boże Narodzenie wGrec-cio jest odtworzeniem uroczystości urządzonej w tej pustel�ni w 1223 r.a przedstawiającej żłobek betleemski, ob�chód pełen wdzięku, który dał początek szopkom i kolen-dom; Napojenie wieśniaka na górze Alverno; Kazanie cłoptaków; Wystąpienie przed Honoryuszem III: Stygma-tyzacya; Zmierć świętego.Jest to zaledwie część dzieła artysty na temat św.Franciszka; liczne freski jego znajdują się w dolnym koście�le w Assyżu, w Santa Croce we Florencyi, w Aka�demii florenckiej i t.d.Zjawisko godne uwagi: jak w niebgeniusz artysty odważnie zrywa z.tradycyąi ortodoksyąma�larską, jak oddajeberło wyobrazni, łącząc swobodnie żywiołysztuki pogańskiej z żywiołami chrześciaóskiej, gromadzącrazem anioły, centaury i gryfy, Zwiętych skrzydlatych i t.d.,używając bogatych barw i szerokiego tła architektonicznego.Podobnie uczłowieczone, uprzystępnione ludowemupojęciu i uczuciu występuje malarstwo religijne w scenachżycia Chrystusowego, czerpanych głównie " /, Med y t acy iś w.Bonawentury.W tych Medytacyach czuła wyo�braznia poety nie zadowala się treściwą opowieścią ewan�gelii; jak na kanwie wyszywa na niej sceny i dyalogi pełne�% idramatyczności i prawdy życia.Pod ich-111 natchnie�.niem (riotto i rzezbiarz Giovarmi Pisani, Taddeo Uaddi,Fra Filippo Lippi, etc.kruszą modłę ustalonej kompozycyi;odmieniają typ Matki Boskiej z obojętnie kamiennego naczule macierzyński; typ Chrystusa majestatyczny i bezcier-piętny zastępują typem bezgranicznie cierpiącej Istoty.Wchodzi więc do sztuki cały Bóg-człowiek, od urodze�nia aż do męki krzyżowej; scena betleemska wygląda jakobrazek pasterski; w Adoracyi Magów stosunek ludzi do Je�zusa staje się poufalszym; trzej królowie na klęczkach całująnogi dziecięcia.Przedstawienie ucieczki do Egiptu i scendomowych z życia młodzieńczego Jezusa nie poprzestaje naszczupłem podaniu z ewangelii, ale posiłkuje się legendamiapokryficzuemi, gdzie podanie jest pełniejsze i ponętniejszedla wyobrazni ludowej.Cóż dopiero tragedya Męki Pańskiej,której każda scena budzi tyle różnorodnych i silnych efek�tów! Artysta żadnego z nich nie zaniedbuje: przedstawiapożegnanie Jezusa z Matką, boleść Magdaleny i Jana, roz�dzierające sceny pod krzyżem.Zwłaszcza krzyżowanie nosicechę od dawnej odmienną [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki