Leopold Tyrmand Zapiski dyletanta

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie przerażają go podziały i rozbicia.Oneułatwiają formułowanie oskarżeń.Monolityczna, rażąca, uświęcona pogarda komunistów dlainteligencji ludzkiej przeciwdziała walkom frakcyjnym wśród oponentów władzy.TRANSMUTACJA GATUNK�WMłody buntownik amerykański pochodzi głównie z middle class, która przezwyciężyła silnykryzys ekonomiczny i wygrała straszną wojnę z faszyzmem.W sposób mniej widoczny, lecznie mniej stanowczo i skutecznie, wyparła jakiekolwiek przejawy totalitaryzmu ze swej myśli,prawa i przekonań.Nigdy nie dała się nabrać na tak zwane zbiorowe sumienie, co wydaje mi sięniemałym osiągnięciem w czasach, gdy zwodnicze uroki odpowiedzialności zbiorowej łatworozgrzeszyły rozterki wielu sumień.Synowie i córki oskarżają dzisiaj klasę średnią oniezrealizowanie absolutnych ideałów, o które wielu jej członków dzielnie walczyło, doznającprzy tym zarówno radości walki, jak i goryczy zawodu.Genealogia młodego buntownika z Europy Wschodniej jest bardziej zaskakująca.Wwiększości jest on potomkiem inteligenckiej rodziny komunistów, w wielu przypadkach,bezpośrednim spadkobiercą wielkich komunistycznych nazwisk z zakresu polityki, kultury czyadministracji.Jego rodzice, z reguły zażarci buntownicy w swych przedrewolucyjnychspołeczeństwach, wiedli życie pełne poświęceń.Fanatycznie wierzyli i z uporem walczyli okońcowe zwycięstwo komunizmu, o jego ideologiczną supremację i władzę polityczną;bezgranicznie poświęcali swe serca i umysły sprawie.Organizowali manifestacje z morzemtransparentów, na których odnalezlibyśmy wiele haseł, cieszących się dziś wielkąpopularnością na rewolucyjnych mityngach w Chicago, Berkeley i w Central Parku.Bylisądzeni i więzieni.Trzydzieści lat pózniej własna progenitura oskarża ich o przewrotnezaprzedanie antykapitalistycznych ideałów, które głosili i wciąż głoszą tyle że za pomocącenzury i brutalnych represji w stosunku do tych, którzy ośmielają się im przeciwstawić.Terazinscenizują procesy i zamykają w więzieniu własne dzieci, które chcą tylko tego, za co ichamerykańscy koledzy tak ostro potępiają swoich rodziców.Przypominają się słowa kogośniezwykle życzliwego rewolucji komunistycznej, napisane z okazji jej pięćdziesiątej rocznicy: & paradoksalnie lud poddany władzy komunistycznej, za swą najpilniejszą potrzebę uważapodejmowanie niestrudzonych zabiegów o te elementarne swobody, które były rzeczącodzienną we wszystkich liberalnych programach burżuazyjnych, poddawanych przez nas,marksistów, uzasadnionej i bezlitosnej krytyce.SENTENCJAPewna spostrzegawcza pani przypomniała mi stare porzekadło niemieckie, że w polityce,jak w miłości, es kommt nichts Besseres nach.Przemyślałem to sobie poważnie podczasporannego golenia i powiedziałem z ulgą: To zależy& 8.O ROZPRZ%7łENIU MORALNYM I POPRAWNOZCICO NOWEGO W %7łYCIU?Ogłoszenie w głównej gazetce campusu, założonej w 1877 roku:Kings Lion RX Center, Inc.Jedyny sklep ze zniżką w miasteczku! Zaoszczędzisz do 50procent przy zakupie: lekarstw materiałów szkolnych środków antykoncepcyjnych.RUTYNACo pięćdziesiąt lat dorosła część ludzkości ma poczucie, że świat zwariował.Wydaje się, żew życiu społecznym, sztuce, moralności i obyczajach wszystko stanęło na głowie.Naszewyrobione poczucie czasu i wstydu natrafia na niepojęte trudności i wymaga nagłegoprzestawienia.Oczywiście, odpowiedzialni za zamieszanie i dewastację po pewnym czasieuczą się, że samotność, zawiść, gorycz niespełnionych marzeń oraz odwiecznie pozbawioneodpowiedzi pytanie Co zrobiliśmy zle? , nie zniknęły.Ale nie mają czasu na medytacje.Potem przychodzi ich kolej na narzekanie, że świat zwariował.CYWILIZACJACywilizacja oznacza poza innymi rzeczami konwencję, według której, my, istotyludzkie, godzimy się nie ciążyć sobie nawzajem swoim przesadnym człowieczeństwem.Mur,choć często używany w niewłaściwych celach, pozostaje jednym z podstawowych wynalazkówcywilizacji; ludzie w równym stopniu potrzebują separacji, co bycia razem.Posiadanie własnejłazienki i zasłony prysznica jest tak samo fundamentalne, jak pojęcia prawa i wspólnoty; takpodstawowe, jak język jako środek porozumiewania się.Mgliste wyczucie tego, coniestosowne i nie na miejscu, wciąż okazuje się skutecznym mechanizmem etycznym, choćnawet już Platon nie umiał wytłumaczyć jego działania.Zasada tego mechanizmu nie daje sięokreślić.Jest to też faktycznie najdelikatniejszy instrument, bardzo łatwy do uszkodzenia, alenikt nie wie, czym go zastąpić.Nie wiadomo także, jak cywilizacja wyglądałaby bez niego.Niestosowny jest tu zarówno optymizm naukowców, jak i ponury nastrój moralistów.KULTURARaj i naturalna kondycja człowieka to zapewne sytuacje czarowne, ale nie mające nicwspólnego z kulturą.Kultura zaczyna się od listka figowego.Można utrzymywać, że kulturajako całość jest zawadą, i wielu tak twierdziło (z najbardziej uroczym z nich AnatolemFrance em), ale nie można twierdzić, że zrzucając listek, dokonuje się postępu w kulturze.Wrzeczywistości pozbycie się listka figowego degraduje kulturę, aczkolwiek właściwa kulturzeszczególna hipokryzja sprawia, że dość trudno jest zakwalifikować jako obiektywny regres coś,co zostało przedstawione jako subiektywne osiągnięcie.Poezja, najpiękniejszy kwiat kultury,wydaje się niewyobrażalna bez ubranego człowieka.Najwyższym celem literatury jesttraktowanie o niewidzialnym nie w sensie odsłaniania zasłoniętego, ale po to, by przeniknąćpoprzez głębię i złożoność współistniejących form i szat.Rozebrany homo sapiens nie stanowipola do odkryć.Tylko nieskończona rozmaitość strojów może przydać mu cech niezgłębionejzagadki.Rozebrana kobieta może być piękna, ale na wpół ubrana jest intrygująca, zainteresowanie jest pojęciem z dziedziny kultury, podczas gdy piękno naznaczone jestnaturalnością.Sztuka, od samych początków oswojona z nagim ciałem, widziała w nim przedewszystkim formę.Gdy artysta chciał się zanurzyć w istotę i znaczenie egzystencji, uciekał siędo draperii i wkładał kapelusz na głowę modelki.Przez wieki nagość pozostawała dla niegośrodkiem dla doskonalenia warsztatu, który utrzymywał go w magicznym kręgu kultury.I topodejście wydaje mi się bardzo mądre.NEOEGOTYZMEgotyzm natrętne i przesadne odwoływanie się do własnej osoby i podkreślanie swejważności zawsze zajmował wyjątkowe miejsce w literaturze.Europejski romantyzmzawdzięcza mu wiele znakomitych osiągnięć.Egotyzm romantyczny i postromantycznyzainicjował prawdziwe badania otchłani ego, dziś przejęte przez lekarzy.Wędrując po znacznieszerszych i głębszych wodach intelektu niż ludzka jazń, wielu wybitnych ludzi pióra, od Stend hala (który nawet napisał Pamiętnik egotysty) po Prousta i Joyce a, wykorzystywałoegotyzm jako poręczne narzędzie dla spenetrowania nie zbadanych obszarów świadomości.Modne oblicza Weltschmerzu i splinu były niezwykle pomocne w wyrażaniu aktualnegowówczas wstrętu egotysty do otoczenia czy świata w ogóle.Ponad wszystko, egotyzm służyłjako miernik wrażliwości, a wrażliwość przez dwa wieki pozostawała Wielkim Tematemliteratury zachodniej [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki